تالش و تالشی

تالشی ها یکی از قدیمیترین اقوام ایرانی هستند که در ایران و جمهوری اذربایجان سکنی دارند.سکونتگاه های کنونی قوم تالش عبارتند از: سرتاسر بخش جنوبی جمهوری موسوم به آذربایجان (اران) شامل شهرهای: علی آباد،بیله سوار،جلیل آباد،لنکران،آستارا و نیز بخش های شمال غربی ایران شامل شهرهایی همچون:اردبیل،آستارا،تالش و مناطق شمالی استان گیلان.

جمعیت تالشی های جمهوری اذربایجان چندان مشخص نیست در امار سال 1989 جمعیت انها چیزی حدود 500000 نفر ذکر شد ولی در 10 سال گذشته جمهوری اذربایجان از اعلام مقدار جمعیت تالشی ها خودداری می کند و حتی برخی از سران حکومتی اذربایجان منکر وجود تالشی ها شده اند و مدعی اند که دیگر تالشی زبانی وجود ندارد. تخمین زده می شود جمعیت تالشی ها چیزی بین 1 تا 1.5 میلیون نفر باشد.

تالشی ها در 150 سال گذشته 3 بار برای پیوستن به ایران قیام کرده اند از جمله در 1989 و بعد از استقلال از روسیه که البته با سرکوب حکومت باکو همراه بود.تالشی ها خود را از تبار کیخسرو می دانند.تالشی ها مردمی دلاور هستندهردوت درباره این مردم چنین نوشته است که تالش ها انسان هایی مهربان،مهمان نواز،شریف و وفادار به دوستان و اما بیرحم نسبت به دشمنان می باشند.تالشی ها عمدتا در طول تاریخ ایران حالتی مستقل داشته اند و تحت سیطره حکومت مرکزی نبوده اند. گویا نادر شاه افشار با آنها در گیری هایی زیادی داشته است و تالشی ها هم با توجه به روحیات خاص خود به هیچ عنوان تسلیم او نشده اند از دوران نادرشاه به این طرف تقریبا این سرزمین از ایران فاصله گرفت و بالاخره طی عهدنامه هایی که بین ایران و روس در دوران قاجار بسته شد این بخش از ایران جدا شد. تالشی ها عمدتا مورد ازار و اذیت پان ترکها هستند و پان ترکها به انها لقب فارسهای کوچولو داده اند و پیوسته انها را مورد تحقیر قرار می دهند و به خاطر تمایلاتی که انها نسبت به ایران دارند انها را جاسوسهای ایران می نامند. دولت باکو اجازه خواندن و نوشتن به زبان مادری را به تالشی نمی دهد و علی رغم آن که در رادیو و تلویزیون این کشور برنامه هایی زیادی به زبان روسی پخش می شود اما برنامه ای به زبان تالشی وجود ندارد. علاقه انها به ایران به حدی است که در تنها روزنامه تالشی جمهوری آذربایجان روزانه مطلبی در مورد ایران منتشر می شود.

در 1993 تالشی ها به رهبری همت اوف اقدام به تشکیل جمهوری خود مختار تالشان کردند که با دخالت دولت باکو این تلاش خنثی شد. تالشی ها هنوز مبارزات خود را ادامه می دهند و هم اکنون رهبرشان همت اوف در روسیه به سر می برد.

البته امید است که رایزنان فرهنگی کمی هم به فکر گسترش فرهنگ ملی و زبان فارسی در این کشور هم باشند و همینطور به وضع فرهنگی تالشی زبانها هم توجهی شایان داشته باشند.
از زمان تحمیل عهدنامه ترکمن‌چای و تجزیه ولایات قفقاز از ایـران و دو شقه‌شدن سرزمین تالش، تالشی ها به هوای وصل به موطن اصلی و مام میهن خود ایـران، بارها به اشکال مختلف و گاه بـا خیزش و قیام عمومی صدای اعتراض خود را نسبت به مفاد عهدنامه مذکور به گوش عالم رسانده‌اند. 

شناخت و مطالعه فرهنگی و تاریخی در مورد اقوام ایرانی تباری چون تالشی ها که تمایلات زیادی نسبت به ایران دارند کاملاً لازم و ضروری است.طبیعتا تالشی ها می توانند کمک شایانی در تامین منافع ملی ایران و ایجاد و تعمیق ارتباط فرهنگی و سیاسی داشته باشند.همینطور نباید از نقش دیگر اقوام ایرانی تبار این سرزمین نظیر لزگی ها، تات ها، کردها و لاهیجها چشم پوشید. تقریبا همه این اقوام هم به مانند تالشی ها از حکومت پان ترکیستی باکو ناراضی اند و تمایلات زیادی به پیوستن به ایران دارند.همین طور مردمان مناطقی چون ایالت نخجوان هم توجه خاصی به ایران دارند و تبلیغات پان ترکها در ان مناطق تاثیرات زیادی بر روی این مردمان نداشته است. 

در سال 1993 نیز در منطقه تالش‌نشین آن سوی آستارا چای، وقایعی رخ داد که معنی و مفهومش را در سه عبارت زیر می‌توان خلاصه کرد:

نیل به آزادی‌های دمکراتیک در شرایط پس از فروپاشی شوروی

مقابله بـا اندیشه‌های پان ترکیستی 

و حفظ هویت و اصالت ایرانی

وقایع مذکور که بـا نام تشکیل جمهوری خود مختار تالش مغان شناخته شده است، صرف‌نظر از ماهیت، هدف و مباحث نفی و یا تایید، به عنوان فصلی از تـاریخ مردم تالش ثبت گردیده است و از آن‌جایی که مردم مذکور بـا وجود 150 سال جدایی، هرگز ایرانی بودن خود را فراموش نکرده، می‌توان گفت حادثه تالش مغان، مرتبط بـه تـاریخ معاصر گیلان و ایـران است و باید مورد مداقه‌نظر قرار گیرد و روایت درستی از آن ثبت و برای آیندگان به یادگار گذاشته شود.